30 januari 2025

Nieuwe Observatieafdeling Heilaarstaete legt in zes weken de vinger op de zere plek

De nieuwe observatieafdeling in Breda biedt hulp bij complexe mentale problemen. Cliënten verblijven zes weken voor een goede diagnose.

Laat je tijdens een badkamerverbouwing een zware tegel op je voet vallen? Een röntgenfoto geeft bijna direct uitsluitsel of er een middenvoetsbeentje gebroken is, of niet. En ben je de laatste weken uitgeteld na een korte wandeling? Even bloed laten prikken en daarna heb je al snel meer informatie. Maar bij mentale of psychiatrische problemen is het vaak complexer om tot een goede diagnose te komen – en die is nodig voor een goed behandelplan. Het multidisciplinaire team van onze nieuwe Observatieafdeling Heilaarstaete in Breda, een unieke samenwerking tussen GGz Breburg en Thebe, legt dan de vinger op de zere plek. 

Op de observatieafdeling van Heilaarstaete, het begin 2024 geopende woonzorgcomplex in de historische wijk Princenhage in Breda, heerst deze middag rust. Drie observanten die de zeventig al even gepasseerd zijn zitten rondom de grote tafel in de gemeenschappelijke huiskamer. Ze keuvelen wat en stralen uit dat ze zich ontspannen voelen. In de uiterste hoek van de ruimte zit een vriendelijke medewerker van de observatieafdeling. Ze observeert de mannen op gepaste afstand, zonder ze op de vingers te kijken.

[de tekst gaat verder onder de afbeelding]

Samenwerking tussen GGz Breburg en Thebe

Ook Rinette Nieuwlands is aan het werk in Heilaarstaete. Ze is specialist ouderengeneeskunde en kaderarts psychogeriatrie bij GGz Breburg. Waarom ze toch regelmatig werkt in het Thebe-woonzorgcentrum is goed te verklaren. Observatieafdeling Heilaarstaete is namelijk een intensieve samenwerking tussen GGz Breburg en Thebe. Door de krachtenbundeling van twee organisaties die gespecialiseerd zijn in respectievelijk complexe psychiatrische problemen en de verzorging van ouderen en chronisch zieken, ontstaat er een buitengewoon sterke alliantie. Goed voor de cliënt – en zijn of haar omgeving – en erg leerzaam en interessant voor de medewerkers.

Rinette werkte van 2000 tot 2018 bij Thebe, waarna ze overstapte naar GGz Breburg. “Ik had alles binnen Thebe gezien en was op zoek naar meer verdieping in de psychiatrische hoek”, zo motiveert ze haar overstap. Het is geen overdrijving om te stellen dat ze beide organisaties goed kent. Dat ze nauw betrokken is bij Observatieafdeling Heilaarstaete, is dan ook aardig logisch.

Het belang van een goede diagnose

Rinette doet zowel ambulant als klinisch werk. Het eerste houdt in dat ze zorg en ondersteuning biedt op locatie, meestal bij mensen thuis. “Vaak is dat het geval bij nieuwe cliënten”, legt ze uit. “Bij die mensen is er sprake van psychiatrische symptomen met bijkomende cognitieve of somatische problemen. Ze hebben bijvoorbeeld extreme stemmingswisselingen, depressieve gevoelens, angstklachten of worden erg vergeetachtig. Combinaties van klachten komen ook vaak voor. Om goede zorg te kunnen bieden, is het allereerst belangrijk om in kaart te brengen wat er precies aan de hand is. We doen dat aan de hand van gesprekken met de cliënt en zijn of haar naasten, maar ook met vragenlijsten. In het ideale geval geven die een goed en compleet beeld, waarna wij een diagnose kunnen stellen.”

Het komt vaker voor dat het níét meteen klip-en-klaar is wat er loos is. Rinette: “Het is bij de problematiek die wij tegenkomen vaak moeilijk om in korte tijd, op basis van relatief korte locatiebezoeken, een goede diagnose te kunnen stellen. Dan is het zinvol om een cliënt over een wat langere tijd goed te kunnen observeren. Dat is precies wat we doen op onze afdeling.”

Persoonlijk programma van zes weken

Als mensen op de observatieafdeling worden geplaatst, verblijven ze zes weken in Heilaarstaete. Rinette licht toe hoe de dagen op de afdeling er globaal uitzien. “Onze cliënten staan zelf op en verzorgen zichzelf; zelfstandigheid is de basis. Tenzij dat niet lukt, natuurlijk. Vervolgens ontbijten ze in de huiskamer. Na het ontbijt is er een activiteitenprogramma, dat op maat gemaakt is. Sommige cliënten bezoeken de fysiotherapeut, ergotherapeut of psycholoog.”

“Maar er zijn ook andere activiteiten. Creatieve activiteiten bijvoorbeeld, zoals bloemschikken of met kerst flessen maken waar lichtjes in kunnen. Of groepssessies. Dat zijn allemaal observatiemomenten voor ons. Het geeft ons veel informatie als we zien hoe iemand een creatieve opdracht aanpakt. Is hij of zij gestructureerd? Vraagt iemand hulp als het niet lukt? En hoe stelt iemand zich op in een groep? Dat geeft ons een boel inzicht.” 

Rinette werkt samen met collega’s met verschillende expertises. Het multidisciplinaire team bestaat uit onder meer verpleegkundig en zorgpersoneel, activiteitenbegeleider, psychologen, psychiater, fysiotherapeut, ergotherapeut, verpleegkundig specialisten, specialisten ouderengeneeskunde en maatschappelijk werkers. “Daardoor kunnen we een zo compleet en breed mogelijke diagnose maken, en die vertalen naar een goed behandelplan”, vertelt ze.

Ruimte voor privacy

Op Observatieafdeling Heilaarstaete is ruimte voor maximaal twintig observanten tegelijk, verdeeld over twee afdelingen. Ze hebben allemaal een eigen kamer waar ze zich kunnen terugtrekken. Daar hangen geen camera’s – de afdeling is geen Big Brother-huis. Rinette:  “Onze cliënten hebben natuurlijk ook behoefte aan en recht op privacy. Observeren doen we in de gemeenschappelijke ruimte en tijdens het programma.”

De mensen die op de afdeling verblijven, zijn er allemaal vrijwillig, meldt Rinette. “Dat is het uitgangspunt. Als mensen hier echt niet willen zijn, zijn ze vrij om te gaan. Maar je kunt globaal wel twee soorten cliënten onderscheiden: mensen die zich bewust zijn van hun problematiek en aan zichzelf willen werken. Dat biedt de grootste kans op succes. Aan de andere kant heb je ook mensen die zorgmijdend zijn, of niet beseffen dat ze ergens voor behandeld moeten worden. Bijvoorbeeld omdat ze volledig in hun eigen waarheid zijn gaan geloven.”

[de tekst gaat verder onder de afbeelding]

Geloven in een eigen waarheid

Rinette schetst hoe dat laatste kan gaan. “In onze stilteruimte hebben we een kaarshouder in de vorm van twee in elkaar gevouwen handen. Een mevrouw was er heilig van overtuigd dat dat de handen van een overleden familielid waren, en dat alle teksten in die ruimte speciaal voor dat familielid waren geschreven. Dat maakte haar angstig. Hoe ik daarmee omga? Veel praten. Ik sprak met haar en probeerde haar te blijven volgen.

Soms zei ik dat een bewering van haar niet juist was. In dit geval was er antipsychotica nodig om haar dat inzicht te geven. Met het ontkrachten van haar waarheid, vervloeide ook haar angst. Ze besefte toen zelf dat ze in een psychose zat. En zag daardoor in dat ze wel degelijk hulp nodig had.”

Een traject met een kop en een staart

Wanneer je bij Observatieafdeling Heilaarstaete start voor een behandeling, staat je vertrekdatum al vast. Rinette: “Het is een traject met een kop en een staart. De verblijfsduur is gewoonlijk zes weken, waarbij we na vier weken een diagnose willen stellen. We delen dan de resultaten van het onderzoek en onze observaties met de cliënt en zijn of haar familie. We bespreken dan ook wat na het vertrek uit Heilaarstaete nodig is. En we maken afspraken: wie zet wat in gang? Kan iemand terug naar huis, of is er een indicatie nodig om elders te gaan wonen? Moeten we thuiszorg opstarten, of is er mantelzorg nodig? Er zijn dan nog twee weken om zaken te regelen. Daarna zit ons werk erop en verlaat de cliënt Heilaarstaete.”

Een diagnose als basis voor herstel 

Rinette is positief over wat ze het eerste jaar zag op Observatieafdeling Heilaarstaete. “De sfeer tussen de cliënten onderling is over het algemeen goed. Je hebt hier niet iets als hiërarchie of oudste rechten, omdat niemand hier langer dan zes weken is. Na de observatieperiode is er een groot verschil: er is een diagnose. Ja, het kan voor de cliënt en de familie pittig zijn om te horen wat we hebben geobserveerd. Maar de diagnose is wel de basis voor een gerichte, hopelijk succesvolle behandeling.” Ook al is de aard van de problematiek moeilijker bloot te leggen dan bijvoorbeeld een voetbreuk of ijzertekort; dit is wel het beginpunt van een zo goed mogelijke kwaliteit van het leven. En dat is precies waar GGz Breburg en Thebe voor staan.