Bron: DPG Media
Minder werk, meer regie: waarom de Brabantse thuiszorg massaal overstapt
op verzorgend wassen
Geen douche, geen wastafel, maar een speciaal washandje. In de ouderenzorg van
Midden- en West-Brabant kiezen steeds meer organisaties voor zogenoemd
verzorgend wassen. De methode is sneller, minder belastend voor cliënten en levert
zorgmedewerkers kostbare tijd op.
Verzorgend wassen gebeurt met washandjes die geen water en handdoeken nodig
hebben. Voor ouderen met hartfalen, COPD of terminale zorg scheelt het aanzienlijk in
energie.
„Douchen kan een uitputtingsslag zijn”, zegt projectleider Ellen Struijcken. „Met
verzorgend wassen houd je energie over voor wat iemand écht belangrijk vindt,
bijvoorbeeld een kop koƯie drinken met een zoon of dochter.”
De 86-jarige Tilburgse Harriet Piechocki heeft sinds kort ervaring met de nieuwe
washandjes. Een keer per week komt er iemand van de thuiszorg bij haar langs. „Ze
helpen me bij het wassen. Nu dus met die washandjes. Ik vind het eigenlijk wel goed,
heel prettig. Je hebt geen water nodig, geen zeep en je maakt de wasbak niet vuil.”
Voor medewerkers is het minder zwaar. Een wasbeurt met het speciale washandje duurt
gemiddeld negen minuten korter. Die tijd kan elders in de wijk worden besteed. Soms
kunnen cliënten zichzelf volledig verzorgen, waardoor wijkverpleging pas later nodig is.
Volledig wassen niet altijd nodig
De invoering van verzorgend wassen in de thuiszorg begon een paar jaar geleden met
een onderzoek van Ilse Somers, wijkverpleegkundige bij Thebe. „In ziekenhuizen en
revalidatiecentra werd het verzorgend wassen al toegepast, maar in de wijk nog niet.
Mijn manager vroeg me te onderzoeken of het ook hier mogelijk was”, vertelt ze.
Uit haar studie bleek dat het systeem, waarbij vijf (wegwerp)washandjes in één
verpakking zitten, het meest geschikt is. „We wassen cliënten vaak niet van top tot teen,
maar richten ons op gezicht, oksels, schaamstreek en billen. Dan zijn vijf doekjes
precies goed. Niet iedereen hoeft dagelijks volledig gewassen te worden.”
Volgens Somers leverde het onderzoek ook een fundamentele discussie op: hoe vaak is
wassen of douchen eigenlijk nodig? „Bij Thebe gold al: twee keer per week douchen is
voor de meeste mensen voldoende. Toch waren er teams die soms iedere dag een cliënt
hielpen met douchen. We leveren medisch noodzakelijke zorg. Dan moet je je afvragen:
hoe medisch noodzakelijk is dagelijks douchen?”
Hoe cliënten reageren? Heel wisselend
Zowel Struijcken als Somers benadrukken dat het niet alleen om eƯiciëntie draait.
Zelfredzaamheid is minstens zo belangrijk. „Met één doekje heb je wassen, afspoelen,
drogen en insmeren in één keer gehad”, legt Somers uit. „Daardoor kunnen sommige
cliënten het zelfstandig doen. Dat geeft regie terug.”
Dermatologen waarschuwen al langer dat te vaak douchen slecht is voor de huid, zeker
bij ouderen. Het nieuwe beleid bij Thebe schrijft daarom voor dat cliënten maximaal
twee keer per week douchen of met water wassen bij de wastafel. De andere
wasbeurten gebeuren nu met de speciale washandjes.
Hoe reageren cliënten? „Heel wisselend”, zegt Somers. „Een groot deel is direct
enthousiast. Anderen willen er eerst niks van weten, maar draaien later bij omdat het
zoveel energie scheelt. Een enkeling blijft erbij: ik wil dit niet. En die wassen we dan gewoon op de traditionele manier.”
Veel energie en tijd
Voor veel mensen weegt het voordeel zwaarder. „Bij terminale patiënten scheelt het
enorm: wassen op bed met water en zeep kost veel energie en tijd. Met verzorgend
wassen is het sneller en minder zwaar, voor zowel de cliënt als onszelf.”
Twintig ouderenorganisaties hebben regionaal afgesproken zich sterk te maken om
innovatieve oplossingen in de zorg samen in te voeren. Daarbij zijn ook ziekenhuizen,
huisartsen en ergotherapeuten betrokken. Uniformiteit is daarbij belangrijk. „ Als een
huisarts zegt dat de wijkverpleging vier keer per week komt wassen, en die
wijkverpleging zegt iets anders, ontstaat verwarring en frustratie bij de cliënt. Daarom
nemen we de hele keten mee”, aldus Struijcken.
Bij de invoering waren er aanvankelijk twijfels. „Professionals dachten: wat moet ik met
zo’n washandje? Maar zodra ze ermee werkten, zagen ze de voordelen”, zegt Struijcken.
Ook Somers herkent dat beeld. „Veel collega’s ervaren dat het lichter is, zeker bij warm
weer. In een broeierige badkamer douchen kost ook ons veel energie. Met verzorgend
wassen gaat het sneller en prettiger.”
Teiltje met water
Ook cliënten moesten wennen. „De oudere generatie wil soms nog een teiltje met
water”, zegt Struijcken. „Maar we horen vooral positieve verhalen. Mensen ervaren dat
de huid beter blijft en dat de hygiëne minstens net zo goed is.”
Het verzorgend wassen staat niet op zichzelf. Organisaties wisselen ervaringen uit over
hulpmiddelen als lichaamsföhns, tenenwassers of valdetectie. Ook simpele tips van
ergotherapeuten doen de ronde, zoals het liggend afdrogen of openzetten van een raam
om benauwdheid bij douchen te voorkomen.
De hele ‘klantreis’
Wat Struijcken het meest innovatief vindt, is niet één product, maar de gezamenlijke
manier van werken. „We brengen de hele klantreis in kaart; vanaf de huisarts of het
ziekenhuis tot thuis. Daar zoeken we de knelpunten en oplossingen. Verzorgend wassen
is dan onderdeel van een bredere aanpak.”
Het gezamenlijke optrekken is een bewuste keuze. Thebe-bestuurder Agnes Klaren: „We
zijn afgestapt van het concurrentiemodel. Samenwerken is het sleutelwoord om in de
toekomst goede zorg te kunnen blijven leveren. Daarom ontwikkelen en delen we alles
met elkaar.”
Dit gaat over veel meer dan wassen alleen. Het gaat over hoe we samen de ouderenzorg kunnen organiseren
Belangrijk is ook de manier waarop de verandering wordt gepresenteerd. Struijcken:
„Het is niet: we pakken zorg af. Het is: we geven mensen regie terug en zorgen dat
professionals hun tijd kunnen besteden aan wie het écht nodig heeft.”
De invoering van verzorgend wassen is nog maar net begonnen. Evaluaties moeten de
komende tijd duidelijk maken hoe cliënten en medewerkers het ervaren. Ondertussen
kijken de deelnemende organisaties al verder, want met de groeiende vergrijzing en
personeelstekorten is de noodzaak groot.
Struijcken: „Dit gaat over veel meer dan wassen alleen. Het gaat over hoe we samen de
ouderenzorg kunnen organiseren. Met minder zorgmedewerkers, maar mét meer regie voor de cliënt.